Αργυρός στατήρας Φαιστού

Εμπρόσθια όψη

Ο Τάλως στραμμένος κατά πρόσωπο, με τα φτερά ανοιχτά και το αριστερό χέρι υψωμένο, έτοιμο να πετάξει την πέτρα που κρατάει. Στο κάτω μέρος υπάρχει η επιγραφή «ΤΑΛΩΝ».

Οπίσθια όψη

Ταύρος που απεικονίζεται να ορμά προς τα δεξιά, με χαμηλωμένο το κεφάλι και σηκωμένο το μπροστινό πόδι. Στο πάνω μέρος υπάρχει η επιγραφή «ΦΑΙΣΤ[ΙΩΝ]».

Η πολυάνθρωπη Φαιστός

Η Φαιστός ήταν ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του μινωικού πολιτισμού και η σπουδαιότερη σε πλούτο και δύναμη πόλη της νότιας Κρήτης. Υπήρξε μια εκτεταμένη οχυρωμένη πόλη, με μεγάλο οικιστικό πυρήνα, την οποία ο Όμηρος στην Ιλιάδα αποκαλεί «ευ ναιεταώσαν», δηλαδή πολυάνθρωπη.

Στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. 2 τουλάχιστον ναοί οικοδομήθηκαν στην πόλη, ένας στην κορυφή και ένας στη νότια πλαγιά του λόφου της ακρόπολης. Ο δεύτερος σχετίζεται πιθανόν με τη λατρεία της Ρέας-Λητούς.

Σημαντικές επιγραφές έχουν βρεθεί στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη και των Χάλαρων, που μάλλον ήταν το διοικητικό κέντρο της αρχαϊκής πόλης. Μία από αυτές είναι μέρος κώδικα κληρονομικού δικαίου από το τέλος του 6ου αιώνα π.Χ.

Τα νομίσματα της Φαιστού

Η Φαιστός έκοβε δικά της νομίσματα. Οι αρχαιότερες αργυρές κοπές στην Κρήτη προέρχονται από το νομισματοκοπείο της. Χρονολογούνται γύρω στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Τα νομίσματα έφεραν παραστάσεις με την αρπαγή της Ευρώπης.

Ένα από τα ωραιότερα νομίσματα της πόλης είναι ο αργυρός στατήρας Φαιστού με τον χάλκινο φτερωτό γίγαντα Τάλω.

Η αρπαγή της Ευρώπης

Ο ταύρος που απεικονίζεται στην οπίσθια όψη του νομίσματος είναι ο Δίας. Ο θεός μεταμορφώθηκε για να κλέψει την Ευρώπη, την κόρη του βασιλιά Αγήνορα, από μια ακτή της Φοινίκης.

Ο ταύρος μετέφερε την Ευρώπη στις ακτές της Κρήτης. Για να ηρεμήσει την τρομαγμένη κοπέλα, της υποσχέθηκε ότι η ήπειρος στην οποία ανήκε το νησί θα έπαιρνε το όνομά της.

Από την ένωση του Δία και της Ευρώπης γεννήθηκαν 3 γιοι: ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας.

Όταν αργότερα ο θεός εγκατέλειψε την Ευρώπη, εκείνη παντρεύτηκε τον βασιλιά της Κρήτης, τον Αστερίωνα, ο οποίος υιοθέτησε τους γιους της.

Έτσι, μετά τον θάνατο του Αστερίωνα, έγινε βασιλιάς της Κνωσού ο Μίνωας, ο οποίος κατάφερε να ενώσει όλες τις πόλεις της Κρήτης και να τις κυβερνήσει δίκαια.

Τάλως, ένα δώρο για την Ευρώπη

Ο Τάλως που απεικονίζεται στην εμπρόσθια όψη του αργυρού στατήρα Φαιστού ήταν το αριστοτεχνικό δημιούργημα του Ήφαιστου, θεού της φωτιάς, της δημιουργικής εργασίας και της μεταλλουργίας. Ως εξαιρετικός τεχνίτης και εφευρετικό μυαλό, ο Ήφαιστος κατασκεύαζε με μεγάλη επιδεξιότητα έργα από μέταλλο.

Όταν ο Δίας ετοιμαζόταν για τον ιερό γάμο του με την Ευρώπη, ζήτησε από τον Ήφαιστο να κατασκευάσει ένα μοναδικό δώρο για την αγαπημένη του. Τότε ο Ήφαιστος κατασκεύασε τον Τάλω, έναν χάλκινο γίγαντα με φτερά, που θα προστάτευε ολόκληρη την Κρήτη.

Ο Τάλως, με έδρα τη Φαιστό, γύριζε όλο το νησί 3 φορές την ημέρα. Ως φύλακας δεν επέτρεπε σε κανέναν να πλησιάζει. Όταν έβλεπε εχθρικά καράβια που πλησίαζαν τις κρητικές ακτές, έριχνε μεγάλους βράχους και τα κρατούσε μακριά.

Αν, παρόλα αυτά, κάποιος εισβολέας κατάφερνε να αποβιβαστεί και πατούσε στο νησί, ο Τάλως πηδούσε στη φωτιά και με πυρακτωμένο το χάλκινο σώμα του έσφιγγε τον εχθρό στο στήθος του και τον έκαιγε.

Το τέλος του πρώτου ρομπότ στην Ιστορία

Ο Τάλως θεωρείται το πρώτο ρομπότ στην Ιστορία. Το μυστικό του ήταν η μία και μοναδική φλέβα του. Ξεκινούσε από τον λαιμό και κατέληγε στη φτέρνα του. Εκεί έκλεινε με ένα καρφί. Στη φλέβα αυτή αντί για αίμα κυλούσε ο ιχώρ, το αιθέριο χρυσό υγρό που είχαν οι θεοί και οι αθάνατοι.

Το τέλος του Τάλω ήρθε όταν συνάντησε τους Αργοναύτες, κατά την επιστροφή τους από την Κολχίδα. Όταν ο χάλκινος φύλακας είδε την Αργώ, το καράβι του Ιάσονα, να πλησιάζει, άρχισε να πετάει βράχους.

Τότε η Μήδεια, που ταξίδευε με την Αργώ, μάγεψε τον γίγαντα με τα λόγια της και ο Ιάσονας βρήκε την ευκαιρία να τον πλησιάσει και να τραβήξει το καρφί που έκλεινε τη φλέβα του. Έτσι, χύθηκε όλος ο ιχώρ και ο Τάλως σωριάστηκε νεκρός.

Ο στατήρας στην αρχαιότητα

Η λέξη στατήρας αναφέρεται σε μία από τις ονομαστικές αξίες των αρχαίων νομισμάτων. Ετυμολογικά προέρχεται από τη φοινική λέξη «σέκελ» (schequel), που σήμαινε νόμισμα ζυγισμένο με συγκεκριμένο βάρος.

Το βάρος του στατήρα διέφερε σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τον σταθμητικό κανόνα που ακολουθούσε κάθε νομισματοκοπία.

Το νόμισμα στις εκδόσεις μας

Ο αργυρός στατήρας Φαιστού περιλαμβάνεται στο βιβλίο Κρητών Πόλεις. Η Μαρτυρία των Νομισμάτων των Ν. Χρ. Σταμπολίδη, Δ. Τσαγκάρη, Μ. Γιαννοπούλου. Το βιβλίο περιλαμβάνει 124 νομίσματα των αρχαίων κρητικών πόλεων από τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους.

Μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο Κρητών Πόλεις. Η Μαρτυρία των Νομισμάτων από το e-shop της Alpha Bank.

Η Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank δεν είναι ανοικτή για το κοινό.

Αν είστε ερευνητής ή ερευνήτρια, μπορείτε να μας επισκεφτείτε κατόπιν ραντεβού.

Για να κλείσετε ραντεβού, επικοινωνήστε μαζί μας.